Kış aylarında güneş kremi kullanmaya devam etmek cilt bakım alışkanlıklarınız arasında yer almıyor mu? Bu yazıyı okuduktan sonra fikriniz değişebilir.
Yazı: Sebile Ölmez
Yazın bitmesiyle ilk rafa kalkan cilt bakım ürünlerinden biri güneş kremi oluyor. Cilt lekelerini önlemek amacıyla güneş kremi kullananlar dahi çoğu zaman bu alışkanlığı dört mevsim sürdürmüyor. Oysa güneş kremi kullanmayı mevsimden bağımsız bir rutin haline getirmek, medikal işlem ihtiyaçlarının azalmasını bile destekleyebiliyor.
Peki nasıl mı? Güneş kremi kullanmanın cildimizdeki neler yaptığını öğrenmeye en derinden başlayalım o halde.
Neden Kışın da güneşten korunmalıyız?
Güneş aslında her türlü ışını gönderiyor ama çoğu dünyaya ulaşmadan atmosferde tutuluyor. Bize ulaşanlar; UVA ve UVB ışınları, görünür ışık ve kızılötesi (ısı ışınları). Yani cildimizi asıl etkileyenler bunlar: UV ışınları yaşlanmaya neden olup hasar verirken, görünür ışığın özellikle mavi tonu lekeleri artırabiliyor, kızılötesi ise derinden ısıtarak kolajeni zayıflatabiliyor.
Güneş Kremi Kullanarak Nasıl Daha Genç Kalacağız?
UVA ışınları esas olarak fotoyaşlanmadan sorumlu. Yani kısaca “cilt yaşlanmasından”. Bu, kırışıklık, elastikiyet kaybı, cilt sarkması ve kolajen yıkımı gibi uzun vadeli yaşlanma belirtilerine yol açıyor. Yani cildin solgun, mat, sarkmış, incelmiş ve kırışık görünmesinden sorumlu diyebiliriz. Çünkü UVA dalga boyu daha uzun (320–400 nm) olduğu için camdan geçebiliyor, cildin dermisine kadar ulaşıyor.
UVB ışınları ise daha kısa dalgalı (280–320 nm) ve esas olarak güneş yanığı ve DNA hasarı üzerinden cilt kanseri riskine yol açıyor.
“Aman ben bronzlaştım hiç de bir şey olmadı” demeyin. Cilt kanseri genelde 30-40 yıl sonra ortaya çıkıyor. Şu an görünen yetişkin cilt kanserlerinin çoğu çocukluk döneminde maruz kalınan veya tekrarlanan güneş yanıklarından kaynaklı. Çocukluk döneminde UV radyasyonuna maruz kalma, ileri yaşlarda cilt kanseri (özellikle melanom) gelişimiyle güçlü bir şekilde ilişkili. Güneş yanıkları, özellikle su toplayan yanıklar, ileriki yaşlarda kanser riskini 2-3 katına kadar artırabilir.
Kışın bulutlu havalarda bile yeryüzüne ulaşan UVA ışınlarının cilt üzerindeki olumsuz etkilerinden bazıları;
Güneş lekeleri: Kahverengi lekeler (benek benek görünüm)
Melazma: Yamalı cilt tonu (Yanaklarda eşit adacıklar şeklin, dudak üstünde, alında haritamsı görüntüler)
Akne izlerinin koyulaşması (post-inflamatuar hiperpigmentasyon): Sivilce sonrası kızarıklık ve lekeler güneşle daha da belirginleşir, güneş kremi bu koyulaşmayı engeller.
İnce çizgi & kırışıklık: UVA ışınlarının neden olduğu yaşlanma belirtileri.
Cilt sarkması & elastikiyet kaybı: Kollajen ve elastin yıkımı.
Gözeneklerin belirginleşmesi: Kolajen ve elastin kaybıyla cildin yapısını bozarak gözeneklerin daha geniş ve belirgin görünmesine sebep olur. Hücresel olgunlaşma süreci bozulabilir, ve ölü kerotinasiler gözenek içlerinde birikerek gözenekler daha geniş görünür. Akne, komedon, siyah noktaya neden olabilir.
Peki Cilt Lekelerinin Sorumlusu Kim?
UVA, melanositleri (pigment üreten hücreler) uyararak melanin üretimini artırıyor, bu da zaman içinde kalıcı güneş lekelerine sebep oluyor.
UVB ise direkt DNA hasarı ve inflamasyon yoluyla da pigment bozukluklarını tetikliyor.
Buraya kadar okuduysanız her iki ışının da cildimiz üzerinde olumsuz etki yarattığını fark ettiniz. O zaman iki ışına karşı ürün üzerlerindeki hangi yazılara dikkat etmeliyiz hemen özetliyoruz.
SPF (Sun Protection Factor) : Sadece UVB ışınlarına karşı korumayı belirtir. Yani güneş yanığı ve UVB kaynaklı DNA hasarına karşı ne kadar süre korunacağını gösterir.
Örn: SPF 30 bir krem, UVB ışınlarının yaklaşık %97’sini, SPF 50 ise %98’ini engeller.
PA (Protection Grade of UVA): UVA ışınlarına karşı korumayı.
Japonya ve Kore menşeli bir sistemdir, ürünlerde PA+ / PA++ / PA+++ / PA++++ şeklinde görülür.
Ne kadar fazla “+” varsa, UVA’ya karşı koruma o kadar yüksek anlamına geliyor. Peki ambalajdakilerden hangisi önemli? Aslında ikisi de. Her ikisi olmayan bir güneş kremine iyi bir krem diyemeyiz. Avrupa’da PA yerine genelde “UVA çemberi” (UVA içinde yuvarlak işareti) kullanılıyor. Bu işaret, ürünün UVA korumasının en az SPF’in 1/3’ü kadar olduğunu garanti ediyor.
Yani güneş kremi seçerken hem yüksek SPF hem de yüksek UVA koruması (PA+++ veya UVA çemberi) olan bir ürün seçmek en ideali.
Daha fazla bilgi edinmek için kaynaklar:
1. Zhu, G., Gordon, S., Green, A.C., Martin, N.G. (2025)
“Halving of Australian children’s naevus counts 1992-2016 and change in sun behaviour”
British Journal of Dermatology
🔗 DOI Link
Güneş davranışlarındaki değişikliklerle birlikte çocuklukta ben (nevüs) sayısının azaldığı ve bu durumun ileri yaşlardaki melanom riskini azaltabileceği gösterildi.
2. Cebolla-Verdugo, M. et al. (2025)
“Multiple Primary Melanomas: Clinical and Genetic Insights…”
Journal of Personalized Medicine
🔗 Full Text (MDPI)
Çocukluk veya ergenlikte yaşanan güneş yanıklarının, ileri yaşta birden fazla primer melanom gelişimi ile ilişkisi gösterilmiştir.
3. Lerche, C.M. et al. (2025)
“Assessment of UV radiation exposure in preschool children…”
Photochemical & Photobiological Sciences
🔗 Springer PDF
Güneş ışığına erken yaşta maruziyetin cilt kanseri riskini artırdığı, anaokulu çocukları için riskin detaylı analiz edildiği çalışma.
4. Pasierbska, E. (2025)
“Melanoma in children and adolescents – a literature review”
Forum Dermatologicum
🔗 PDF
Son 5 yılda yayınlanan literatür taranarak, çocukluk melanomunun artan riski incelenmiştir.
5. Cahoon, E.K. et al. (2024)
“Ambient ultraviolet A, ultraviolet B and melanoma risk…”
U.S. Nationwide Cohort Study (1984–2014)
🔗 ResearchGate PDF
UVB maruziyetinin çocuklukta alınmasının melanom riskini artırdığı büyük ölçekli bir ABD kohort çalışması.
6. Carugno, A. (2025)
“Multiple and Familial Melanomas: 333 Cases Study”
University of Milano-Bicocca, PhD Thesis
🔗 PDF
Melanom hastalarının önemli bir kısmının çocuklukta yoğun güneş maruziyeti öyküsüne sahip olduğu tespit edildi.
7. Eckembrecher, D. et al. (2025)
“Analysis of Pediatric Sunscreen Recommendations on TikTok”
Journal of Investigative Dermatology
🔗 PDF
Çocuklara yönelik güneş koruyucu önerilerin ne kadar etkili olduğu analiz edilmiştir; çocuklukta güneşten korunmanın önemi vurgulanmaktadır.
8. Gantenbein, L. et al. (2025)
“AI-driven skin aging simulation as skin cancer prevention”
Dermatology (Karger)
🔗 PDF
Çocuklukta güneşe maruz kalmanın yaşlanma ve kanser üzerindeki etkisi, yapay zekâ temelli simülasyonlarla anlatılmıştır.